Tritiya Skandha, A-12.

श्रीमद्भागवत् महापुराण ।। स्कन्ध - तृतीय ।। अध्याय -12.

03120010  मैत्रेय उवाच

03120011  इति ते वर्णितः क्षत्तः कालाख्यः परमात्मनः

03120012  महिमा वेदगर्भोऽथ यथास्राक्षीन्निबोध मे

03120021  ससर्जाग्रेऽन्धतामिस्रमथ तामिस्रमादिकृत्

03120022  महामोहं च मोहं च तमश्चाज्ञानवृत्तयः

03120031  दृष्ट्वा पापीयसीं सृष्टिं नात्मानं बह्वमन्यत

03120032  भगवद्ध्यानपूतेन मनसान्यां ततोऽसृजत्

03120041  सनकं च सनन्दं च सनातनमथात्मभूः

03120042  सनत्कुमारं च मुनीन्निष्क्रियानूर्ध्वरेतसः

03120051  तान्बभाषे स्वभूः पुत्रान्प्रजाः सृजत पुत्रकाः

03120052  तन्नैच्छन्मोक्षधर्माणो वासुदेवपरायणाः

03120061  सोऽवध्यातः सुतैरेवं प्रत्याख्यातानुशासनैः

03120062  क्रोधं दुर्विषहं जातं नियन्तुमुपचक्रमे

03120071  धिया निगृह्यमाणोऽपि भ्रुवोर्मध्यात्प्रजापतेः

03120072  सद्योऽजायत तन्मन्युः कुमारो नीललोहितः

03120081  स वै रुरोद देवानां पूर्वजो भगवान्भवः

03120082  नामानि कुरु मे धातः स्थानानि च जगद्गुरो

03120091  इति तस्य वचः पाद्मो भगवान्परिपालयन्

03120092  अभ्यधाद्भद्रया वाचा मा रोदीस्तत्करोमि ते

03120101  यदरोदीः सुरश्रेष्ठ सोद्वेग इव बालकः

03120102  ततस्त्वामभिधास्यन्ति नाम्ना रुद्र इति प्रजाः

03120111  हृदिन्द्रियाण्यसुर्व्योम वायुरग्निर्जलं मही

03120112  सूर्यश्चन्द्रस्तपश्चैव स्थानान्यग्रे कृतानि ते

03120121  मन्युर्मनुर्महिनसो महाञ्छिव ऋतध्वजः

03120122  उग्ररेता भवः कालो वामदेवो धृतव्रतः

03120131  धीर्धृतिरसलोमा च नियुत्सर्पिरिलाम्बिका

03120132  इरावती स्वधा दीक्षा रुद्राण्यो रुद्र ते स्त्रियः

03120141  गृहाणैतानि नामानि स्थानानि च सयोषणः

03120142  एभिः सृज प्रजा बह्वीः प्रजानामसि यत्पतिः

03120151  इत्यादिष्टः स्वगुरुणा भगवान्नीललोहितः

03120152  सत्त्वाकृतिस्वभावेन ससर्जात्मसमाः प्रजाः

03120161  रुद्राणां रुद्रसृष्टानां समन्ताद्ग्रसतां जगत्

03120162  निशाम्यासङ्ख्यशो यूथान्प्रजापतिरशङ्कत

03120171  अलं प्रजाभिः सृष्टाभिरीदृशीभिः सुरोत्तम

03120172  मया सह दहन्तीभिर्दिशश्चक्षुर्भिरुल्बणैः

03120181  तप आतिष्ठ भद्रं ते सर्वभूतसुखावहम्

03120182  तपसैव यथा पूर्वं स्रष्टा विश्वमिदं भवान्

03120191  तपसैव परं ज्योतिर्भगवन्तमधोक्षजम्

03120192  सर्वभूतगुहावासमञ्जसा विन्दते पुमान्

03120200  मैत्रेय उवाच

03120201  एवमात्मभुवादिष्टः परिक्रम्य गिरां पतिम्

03120202  बाढमित्यमुमामन्त्र्य विवेश तपसे वनम्

03120211  अथाभिध्यायतः सर्गं दश पुत्राः प्रजज्ञिरे

03120212  भगवच्छक्तियुक्तस्य लोकसन्तानहेतवः

03120221  मरीचिरत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यः पुलहः क्रतुः

03120222  भृगुर्वसिष्ठो दक्षश्च दशमस्तत्र नारदः

03120231  उत्सङ्गान्नारदो जज्ञे दक्षोऽङ्गुष्ठात्स्वयम्भुवः

03120232  प्राणाद्वसिष्ठः सञ्जातो भृगुस्त्वचि करात्क्रतुः

03120241  पुलहो नाभितो जज्ञे पुलस्त्यः कर्णयोरृषिः

03120242  अङ्गिरा मुखतोऽक्ष्णोऽत्रिर्मरीचिर्मनसोऽभवत्

03120251  धर्मः स्तनाद्दक्षिणतो यत्र नारायणः स्वयम्

03120252  अधर्मः पृष्ठतो यस्मान्मृत्युर्लोकभयङ्करः

03120261  हृदि कामो भ्रुवः क्रोधो लोभश्चाधरदच्छदात्

03120262  आस्याद्वाक्सिन्धवो मेढ्रान्निरृतिः पायोरघाश्रयः

03120271  छायायाः कर्दमो जज्ञे देवहूत्याः पतिः प्रभुः

03120272  मनसो देहतश्चेदं जज्ञे विश्वकृतो जगत्

03120281  वाचं दुहितरं तन्वीं स्वयम्भूर्हरतीं मनः

03120282  अकामां चकमे क्षत्तः सकाम इति नः श्रुतम्

03120291  तमधर्मे कृतमतिं विलोक्य पितरं सुताः

03120292  मरीचिमुख्या मुनयो विश्रम्भात्प्रत्यबोधयन्

03120301  नैतत्पूर्वैः कृतं त्वद्ये न करिष्यन्ति चापरे

03120302  यस्त्वं दुहितरं गच्छेरनिगृह्याङ्गजं प्रभुः

03120311  तेजीयसामपि ह्येतन्न सुश्लोक्यं जगद्गुरो

03120312  यद्वृत्तमनुतिष्ठन्वै लोकः क्षेमाय कल्पते

03120321  तस्मै नमो भगवते य इदं स्वेन रोचिषा

03120322  आत्मस्थं व्यञ्जयामास स धर्मं पातुमर्हति

03120331  स इत्थं गृणतः पुत्रान्पुरो दृष्ट्वा प्रजापतीन्

03120332  प्रजापतिपतिस्तन्वं तत्याज व्रीडितस्तदा

03120333  तां दिशो जगृहुर्घोरां नीहारं यद्विदुस्तमः

03120341  कदाचिद्ध्यायतः स्रष्टुर्वेदा आसंश्चतुर्मुखात्

03120342  कथं स्रक्ष्याम्यहं लोकान्समवेतान्यथा पुरा

03120351  चातुर्होत्रं कर्मतन्त्रमुपवेदनयैः सह

03120352  धर्मस्य पादाश्चत्वारस्तथैवाश्रमवृत्तयः

03120360  विदुर उवाच

03120361  स वै विश्वसृजामीशो वेदादीन्मुखतोऽसृजत्

03120362  यद्यद्येनासृजद्देवस्तन्मे ब्रूहि तपोधन

03120370  मैत्रेय उवाच

03120371  ऋग्यजुःसामाथर्वाख्यान्वेदान्पूर्वादिभिर्मुखैः

03120372  शास्त्रमिज्यां स्तुतिस्तोमं प्रायश्चित्तं व्यधात्क्रमात्

03120381  आयुर्वेदं धनुर्वेदं गान्धर्वं वेदमात्मनः

03120382  स्थापत्यं चासृजद्वेदं क्रमात्पूर्वादिभिर्मुखैः

03120391  इतिहासपुराणानि पञ्चमं वेदमीश्वरः

03120392  सर्वेभ्य एव वक्त्रेभ्यः ससृजे सर्वदर्शनः

03120401  षोडश्युक्थौ पूर्ववक्त्रात्पुरीष्यग्निष्टुतावथ

03120402  आप्तोर्यामातिरात्रौ च वाजपेयं सगोसवम्

03120411  विद्या दानं तपः सत्यं धर्मस्येति पदानि च

03120412  आश्रमांश्च यथासङ्ख्यमसृजत्सह वृत्तिभिः

03120421  सावित्रं प्राजापत्यं च ब्राह्मं चाथ बृहत्तथा

03120422  वार्ता सञ्चयशालीन शिलोञ्छ इति वै गृहे

03120431  वैखानसा वालखिल्यौ दुम्बराः फेनपा वने

03120432  न्यासे कुटीचकः पूर्वं बह्वोदो हंसनिष्क्रियौ

03120441  आन्वीक्षिकी त्रयी वार्ता दण्डनीतिस्तथैव च

03120442  एवं व्याहृतयश्चासन्प्रणवो ह्यस्य दह्रतः

03120451  तस्योष्णिगासील्लोमभ्यो गायत्री च त्वचो विभोः

03120452  त्रिष्टुम्मांसात्स्नुतोऽनुष्टुब्जगत्यस्थ्नः प्रजापतेः

03120461  मज्जायाः पङ्क्तिरुत्पन्ना बृहती प्राणतोऽभवत्

03120462  स्पर्शस्तस्याभवज्जीवः स्वरो देह उदाहृत

03120471  ऊष्माणमिन्द्रियाण्याहुरन्तःस्था बलमात्मनः

03120472  स्वराः सप्त विहारेण भवन्ति स्म प्रजापतेः

03120481  शब्दब्रह्मात्मनस्तस्य व्यक्ताव्यक्तात्मनः परः

03120482  ब्रह्मावभाति विततो नानाशक्त्युपबृंहितः

03120491  ततोऽपरामुपादाय स सर्गाय मनो दधे

03120492  ऋषीणां भूरिवीर्याणामपि सर्गमविस्तृतम्

03120501  ज्ञात्वा तद्धृदये भूयश्चिन्तयामास कौरव

03120502  अहो अद्भुतमेतन्मे व्यापृतस्यापि नित्यदा

03120511  न ह्येधन्ते प्रजा नूनं दैवमत्र विघातकम्

03120512  एवं युक्तकृतस्तस्य दैवं चावेक्षतस्तदा

03120521  कस्य रूपमभूद्द्वेधा यत्कायमभिचक्षते

03120522  ताभ्यां रूपविभागाभ्यां मिथुनं समपद्यत

03120531  यस्तु तत्र पुमान्सोऽभून्मनुः स्वायम्भुवः स्वराट्

03120532  स्त्री यासीच्छतरूपाख्या महिष्यस्य महात्मनः

03120541  तदा मिथुनधर्मेण प्रजा ह्येधाम्बभूविरे

03120542  स चापि शतरूपायां पञ्चापत्यान्यजीजनत्

03120551  प्रियव्रतोत्तानपादौ तिस्रः कन्याश्च भारत

03120552  आकूतिर्देवहूतिश्च प्रसूतिरिति सत्तम

03120561  आकूतिं रुचये प्रादात्कर्दमाय तु मध्यमाम्

03120562  दक्षायादात्प्रसूतिं च यत आपूरितं जगत्