Tritiya Skandha

श्रीमद्भागवत् महापुराण ।। स्कन्ध - तृतीय ।। अध्याय - 24.

03240010  मैत्रेय उवाच

03240011  निर्वेदवादिनीमेवं मनोर्दुहितरं मुनिः

03240012  दयालुः शालिनीमाह शुक्लाभिव्याहृतं स्मरन्

03240020  ऋषिरुवाच

03240021  मा खिदो राजपुत्रीत्थमात्मानं प्रत्यनिन्दिते

03240022  भगवांस्तेऽक्षरो गर्भमदूरात्सम्प्रपत्स्यते

03240031  धृतव्रतासि भद्रं ते दमेन नियमेन च

03240032  तपोद्रविणदानैश्च श्रद्धया चेश्वरं भज

03240041  स त्वयाराधितः शुक्लो वितन्वन्मामकं यशः

03240042  छेत्ता ते हृदयग्रन्थिमौदर्यो ब्रह्मभावनः

03240050  मैत्रेय उवाच

03240051  देवहूत्यपि सन्देशं गौरवेण प्रजापतेः

03240052  सम्यक्ष्रद्धाय पुरुषं कूटस्थमभजद्गुरुम्

03240061  तस्यां बहुतिथे काले भगवान्मधुसूदनः

03240062  कार्दमं वीर्यमापन्नो जज्ञेऽग्निरिव दारुणि

03240071  अवादयंस्तदा व्योम्नि वादित्राणि घनाघनाः

03240072  गायन्ति तं स्म गन्धर्वा नृत्यन्त्यप्सरसो मुदा

03240081  पेतुः सुमनसो दिव्याः खेचरैरपवर्जिताः

03240082  प्रसेदुश्च दिशः सर्वा अम्भांसि च मनांसि च

03240091  तत्कर्दमाश्रमपदं सरस्वत्या परिश्रितम्

03240092  स्वयम्भूः साकमृषिभिर्मरीच्यादिभिरभ्ययात्

03240101  भगवन्तं परं ब्रह्म सत्त्वेनांशेन शत्रुहन्

03240102  तत्त्वसङ्ख्यानविज्ञप्त्यै जातं विद्वानजः स्वराट्

03240111  सभाजयन्विशुद्धेन चेतसा तच्चिकीर्षितम्

03240112  प्रहृष्यमाणैरसुभिः कर्दमं चेदमभ्यधात्

03240120  ब्रह्मोवाच

03240121  त्वया मेऽपचितिस्तात कल्पिता निर्व्यलीकतः

03240122  यन्मे सञ्जगृहे वाक्यं भवान्मानद मानयन्

03240131  एतावत्येव शुश्रूषा कार्या पितरि पुत्रकैः

03240132  बाढमित्यनुमन्येत गौरवेण गुरोर्वचः

03240141  इमा दुहितरः सत्यस्तव वत्स सुमध्यमाः

03240142  सर्गमेतं प्रभावैः स्वैर्बृंहयिष्यन्त्यनेकधा

03240151  अतस्त्वमृषिमुख्येभ्यो यथाशीलं यथारुचि

03240152  आत्मजाः परिदेह्यद्य विस्तृणीहि यशो भुवि

03240161  वेदाहमाद्यं पुरुषमवतीर्णं स्वमायया

03240162  भूतानां शेवधिं देहं बिभ्राणं कपिलं मुने

03240171  ज्ञानविज्ञानयोगेन कर्मणामुद्धरन्जटाः

03240172  हिरण्यकेशः पद्माक्षः पद्ममुद्रापदाम्बुजः

03240181  एष मानवि ते गर्भं प्रविष्टः कैटभार्दनः

03240182  अविद्यासंशयग्रन्थिं छित्त्वा गां विचरिष्यति

03240191  अयं सिद्धगणाधीशः साङ्ख्याचार्यैः सुसम्मतः

03240192  लोके कपिल इत्याख्यां गन्ता ते कीर्तिवर्धनः

03240200  मैत्रेय उवाच

03240201  तावाश्वास्य जगत्स्रष्टा कुमारैः सहनारदः

03240202  हंसो हंसेन यानेन त्रिधामपरमं ययौ

03240211  गते शतधृतौ क्षत्तः कर्दमस्तेन चोदितः

03240212  यथोदितं स्वदुहितः प्रादाद्विश्वसृजां ततः

03240221  मरीचये कलां प्रादादनसूयामथात्रये

03240222  श्रद्धामङ्गिरसेऽयच्छत्पुलस्त्याय हविर्भुवम्

03240231  पुलहाय गतिं युक्तां क्रतवे च क्रियां सतीम्

03240232  ख्यातिं च भृगवेऽयच्छद्वसिष्ठायाप्यरुन्धतीम्

03240241  अथर्वणेऽददाच्छान्तिं यया यज्ञो वितन्यते

03240242  विप्रर्षभान्कृतोद्वाहान्सदारान्समलालयत्

03240251  ततस्त ऋषयः क्षत्तः कृतदारा निमन्त्र्य तम्

03240252  प्रातिष्ठन्नन्दिमापन्नाः स्वं स्वमाश्रममण्डलम्

03240261  स चावतीर्णं त्रियुगमाज्ञाय विबुधर्षभम्

03240262  विविक्त उपसङ्गम्य प्रणम्य समभाषत

03240271  अहो पापच्यमानानां निरये स्वैरमङ्गलैः

03240272  कालेन भूयसा नूनं प्रसीदन्तीह देवताः

03240281  बहुजन्मविपक्वेन सम्यग्योगसमाधिना

03240282  द्रष्टुं यतन्ते यतयः शून्यागारेषु यत्पदम्

03240291  स एव भगवानद्य हेलनं न गणय्य नः

03240292  गृहेषु जातो ग्राम्याणां यः स्वानां पक्षपोषणः

03240301  स्वीयं वाक्यमृतं कर्तुमवतीर्णोऽसि मे गृहे

03240302  चिकीर्षुर्भगवान्ज्ञानं भक्तानां मानवर्धनः

03240311  तान्येव तेऽभिरूपाणि रूपाणि भगवंस्तव

03240312  यानि यानि च रोचन्ते स्वजनानामरूपिणः

03240321  त्वां सूरिभिस्तत्त्वबुभुत्सयाद्धा सदाभिवादार्हणपादपीठम्

03240322  ऐश्वर्यवैराग्ययशोऽवबोध वीर्यश्रिया पूर्तमहं प्रपद्ये

03240331  परं प्रधानं पुरुषं महान्तं कालं कविं त्रिवृतं लोकपालम्

03240332  आत्मानुभूत्यानुगतप्रपञ्चं स्वच्छन्दशक्तिं कपिलं प्रपद्ये

03240341  अ स्माभिपृच्छेऽद्य पतिं प्रजानां त्वयावतीर्णर्ण उताप्तकामः

03240342  परिव्रजत्पदवीमास्थितोऽहं चरिष्ये त्वां हृदि युञ्जन्विशोकः

03240350  श्रीभगवानुवाच

03240351  मया प्रोक्तं हि लोकस्य प्रमाणं सत्यलौकिके

03240352  अथाजनि मया तुभ्यं यदवोचमृतं मुने

03240361  एतन्मे जन्म लोकेऽस्मिन्मुमुक्षूणां दुराशयात्

03240362  प्रसङ्ख्यानाय तत्त्वानां सम्मतायात्मदर्शने

03240371  एष आत्मपथोऽव्यक्तो नष्टः कालेन भूयसा

03240372  तं प्रवर्तयितुं देहमिमं विद्धि मया भृतम्

03240381  गच्छ कामं मयापृष्टो मयि सन्न्यस्तकर्मणा

03240382  जित्वा सुदुर्जयं मृत्युममृतत्वाय मां भज

03240391  मामात्मानं स्वयंज्योतिः सर्वभूतगुहाशयम्

03240392  आत्मन्येवात्मना वीक्ष्य विशोकोऽभयमृच्छसि

03240401  मात्र आध्यात्मिकीं विद्यां शमनीं सर्वकर्मणाम्

03240402  वितरिष्ये यया चासौ भयं चातितरिष्यति

03240410  मैत्रेय उवाच

03240411  एवं समुदितस्तेन कपिलेन प्रजापतिः

03240412  दक्षिणीकृत्य तं प्रीतो वनमेव जगाम ह

03240421  व्रतं स आस्थितो मौनमात्मैकशरणो मुनिः

03240422  निःसङ्गो व्यचरत्क्षोणीमनग्निरनिकेतनः

03240431  मनो ब्रह्मणि युञ्जानो यत्तत्सदसतः परम्

03240432  गुणावभासे विगुण एकभक्त्यानुभाविते

03240441  निरहङ्कृतिर्निर्ममश्च निर्द्वन्द्वः समदृक्स्वदृक्

03240442  प्रत्यक्प्रशान्तधीर्धीरः प्रशान्तोर्मिरिवोदधिः

03240451  वासुदेवे भगवति सर्वज्ञे प्रत्यगात्मनि

03240452  परेण भक्तिभावेन लब्धात्मा मुक्तबन्धनः

03240461  आत्मानं सर्वभूतेषु भगवन्तमवस्थितम्

03240462  अपश्यत्सर्वभूतानि भगवत्यपि चात्मनि

03240471  इच्छाद्वेषविहीनेन सर्वत्र समचेतसा

03240472  भगवद्भक्तियुक्तेन प्राप्ता भागवती गतिः