Tritiya Skandha, A-05.

श्रीमद्भागवत् महापुराण ।। स्कन्ध - तृतीय ।। अध्याय -05.

03050010  श्रीशुक उवाच

03050011  द्वारि द्युनद्या ऋषभः कुरूणां मैत्रेयमासीनमगाधबोधम्

03050012  क्षत्तोपसृत्याच्युतभावसिद्धः पप्रच्छ सौशील्यगुणाभितृप्तः

03050020  विदुर उवाच

03050021  सुखाय कर्माणि करोति लोको न तैः सुखं वान्यदुपारमं वा

03050022  विन्देत भूयस्तत एव दुःखं यदत्र युक्तं भगवान्वदेन्नः

03050031  जनस्य कृष्णाद्विमुखस्य दैवादधर्मशीलस्य सुदुःखितस्य

03050032  अनुग्रहायेह चरन्ति नूनं भूतानि भव्यानि जनार्दनस्य

03050041  तत्साधुवर्यादिश वर्त्म शं नः संराधितो भगवान्येन पुंसाम्

03050042  हृदि स्थितो यच्छति भक्तिपूते ज्ञानं सतत्त्वाधिगमं पुराणम्

03050051  करोति कर्माणि कृतावतारो यान्यात्मतन्त्रो भगवांस्त्र्यधीशः

03050052  यथा ससर्जाग्र इदं निरीहः संस्थाप्य वृत्तिं जगतो विधत्ते

03050061  यथा पुनः स्वे ख इदं निवेश्य शेते गुहायां स निवृत्तवृत्तिः

03050062  योगेश्वराधीश्वर एक एतदनुप्रविष्टो बहुधा यथासीत्

03050071  क्रीडन्विधत्ते द्विजगोसुराणां क्षेमाय कर्माण्यवतारभेदैः

03050072  मनो न तृप्यत्यपि शृण्वतां नः सुश्लोकमौलेश्चरितामृतानि

03050081  यैस्तत्त्वभेदैरधिलोकनाथो लोकानलोकान्सह लोकपालान्

03050082  अचीकॢपद्यत्र हि सर्वसत्त्व निकायभेदोऽधिकृतः प्रतीतः

03050091  येन प्रजानामुत आत्मकर्म रूपाभिधानां च भिदां व्यधत्त

03050092  नारायणो विश्वसृगात्मयोनिरेतच्च नो वर्णय विप्रवर्य

03050101  परावरेषां भगवन्व्रतानि श्रुतानि मे व्यासमुखादभीक्ष्णम्

03050102  अतृप्नुम क्षुल्लसुखावहानां तेषामृते कृष्णकथामृतौघात्

03050111  कस्तृप्नुयात्तीर्थपदोऽभिधानात्सत्रेषु वः सूरिभिरीड्यमानात्

03050112  यः कर्णनाडीं पुरुषस्य यातो भवप्रदां गेहरतिं छिनत्ति

03050121  मुनिर्विवक्षुर्भगवद्गुणानां सखापि ते भारतमाह कृष्णः

03050122  यस्मिन्नृणां ग्राम्यसुखानुवादैर्मतिर्गृहीता नु हरेः कथायाम्

03050131  सा श्रद्दधानस्य विवर्धमाना विरक्तिमन्यत्र करोति पुंसः

03050132  हरेः पदानुस्मृतिनिर्वृतस्य समस्तदुःखाप्ययमाशु धत्ते

03050141  ताञ्छोच्यशोच्यानविदोऽनुशोचे हरेः कथायां विमुखानघेन

03050142  क्षिणोति देवोऽनिमिषस्तु येषामायुर्वृथावादगतिस्मृतीनाम्

03050151  तदस्य कौषारव शर्मदातुर्हरेः कथामेव कथासु सारम्

03050152  उद्धृत्य पुष्पेभ्य इवार्तबन्धो शिवाय नः कीर्तय तीर्थकीर्तेः

03050161  स विश्वजन्मस्थितिसंयमार्थे कृतावतारः प्रगृहीतशक्तिः

03050162  चकार कर्माण्यतिपूरुषाणि यानीश्वरः कीर्तय तानि मह्यम्

03050170  श्रीशुक उवाच

03050171  स एवं भगवान्पृष्टः क्षत्त्रा कौषारवो मुनिः

03050172  पुंसां निःश्रेयसार्थेन तमाह बहुमानयन्

03050180  मैत्रेय उवाच

03050181  साधु पृष्टं त्वया साधो लोकान्साध्वनुगृह्णता

03050182  कीर्तिं वितन्वता लोके आत्मनोऽधोक्षजात्मनः

03050191  नैतच्चित्रं त्वयि क्षत्तर्बादरायणवीर्यजे

03050192  गृहीतोऽनन्यभावेन यत्त्वया हरिरीश्वरः

03050201  माण्डव्यशापाद्भगवान्प्रजासंयमनो यमः

03050202  भ्रातुः क्षेत्रे भुजिष्यायां जातः सत्यवतीसुतात्

03050211  भवान्भगवतो नित्यं सम्मतः सानुगस्य ह

03050212  यस्य ज्ञानोपदेशाय मादिशद्भगवान्व्रजन्

03050221  अथ ते भगवल्लीला योगमायोरुबृंहिताः

03050222  विश्वस्थित्युद्भवान्तार्था वर्णयाम्यनुपूर्वशः

03050231  भगवानेक आसेदमग्र आत्मात्मनां विभुः

03050232  आत्मेच्छानुगतावात्मा नानामत्युपलक्षणः

03050241  स वा एष तदा द्रष्टा नापश्यद्दृश्यमेकराट्

03050242  मेनेऽसन्तमिवात्मानं सुप्तशक्तिरसुप्तदृक्

03050251  सा वा एतस्य संद्रष्टुः शक्तिः सदसदात्मिका

03050252  माया नाम महाभाग ययेदं निर्ममे विभुः

03050261  कालवृत्त्या तु मायायां गुणमय्यामधोक्षजः

03050262  पुरुषेणात्मभूतेन वीर्यमाधत्त वीर्यवान्

03050271  ततोऽभवन्महत्तत्त्वमव्यक्तात्कालचोदितात्

03050272  विज्ञानात्मात्मदेहस्थं विश्वं व्यञ्जंस्तमोनुदः

03050281  सोऽप्यंशगुणकालात्मा भगवद्दृष्टिगोचरः

03050282  आत्मानं व्यकरोदात्मा विश्वस्यास्य सिसृक्षया

03050291  महत्तत्त्वाद्विकुर्वाणादहंतत्त्वं व्यजायत

03050292  कार्यकारणकर्त्रात्मा भूतेन्द्रियमनोमयः

03050301  वैकारिकस्तैजसश्च तामसश्चेत्यहं त्रिधा

03050302  अहंतत्त्वाद्विकुर्वाणान्मनो वैकारिकादभूत्

03050303  वैकारिकाश्च ये देवा अर्थाभिव्यञ्जनं यतः

03050311  तैजसानीन्द्रियाण्येव ज्ञानकर्ममयानि च

03050312  तामसो भूतसूक्ष्मादिर्यतः खं लिङ्गमात्मनः

03050321  कालमायांशयोगेन भगवद्वीक्षितं नभः

03050322  नभसोऽनुसृतं स्पर्शं विकुर्वन्निर्ममेऽनिलम्

03050331  अनिलोऽपि विकुर्वाणो नभसोरुबलान्वितः

03050332  ससर्ज रूपतन्मात्रं ज्योतिर्लोकस्य लोचनम्

03050341  अनिलेनान्वितं ज्योतिर्विकुर्वत्परवीक्षितम्

03050342  आधत्ताम्भो रसमयं कालमायांशयोगतः

03050351  ज्योतिषाम्भोऽनुसंसृष्टं विकुर्वद्ब्रह्मवीक्षितम्

03050352  महीं गन्धगुणामाधात्कालमायांशयोगतः

03050361  भूतानां नभआदीनां यद्यद्भव्यावरावरम्

03050362  तेषां परानुसंसर्गाद्यथा सङ्ख्यं गुणान्विदुः

03050371  एते देवाः कला विष्णोः कालमायांशलिङ्गिनः

03050372  नानात्वात्स्वक्रियानीशाः प्रोचुः प्राञ्जलयो विभुम्

03050380  देवा ऊचुः

03050381  नमाम ते देव पदारविन्दं प्रपन्नतापोपशमातपत्रम्

03050382  यन्मूलकेता यतयोऽञ्जसोरु संसारदुःखं बहिरुत्क्षिपन्ति

03050391  धातर्यदस्मिन्भव ईश जीवास्तापत्रयेणाभिहता न शर्म

03050392  आत्मन्लभन्ते भगवंस्तवाङ्घ्रि च्छायां सविद्यामत आश्रयेम

03050401  मार्गन्ति यत्ते मुखपद्मनीडैश्छन्दःसुपर्णैरृषयो विविक्ते

03050402  यस्याघमर्षोदसरिद्वरायाः पदं पदं तीर्थपदः प्रपन्नाः

03050411  यच्छ्रद्धया श्रुतवत्या च भक्त्या सम्मृज्यमाने हृदयेऽवधाय

03050412  ज्ञानेन वैराग्यबलेन धीरा व्रजेम तत्तेऽङ्घ्रिसरोजपीठम्

03050421  विश्वस्य जन्मस्थितिसंयमार्थे कृतावतारस्य पदाम्बुजं ते

03050422  व्रजेम सर्वे शरणं यदीश स्मृतं प्रयच्छत्यभयं स्वपुंसाम्

03050431  यत्सानुबन्धेऽसति देहगेहे ममाहमित्यूढदुराग्रहाणाम्

03050432  पुंसां सुदूरं वसतोऽपि पुर्यां भजेम तत्ते भगवन्पदाब्जम्

03050441  तान्वै ह्यसद्वृत्तिभिरक्षिभिर्ये पराहृतान्तर्मनसः परेश

03050442  अथो न पश्यन्त्युरुगाय नूनं ये ते पदन्यासविलासलक्ष्याः

03050451  पानेन ते देव कथासुधायाः प्रवृद्धभक्त्या विशदाशया ये

03050452  वैराग्यसारं प्रतिलभ्य बोधं यथाञ्जसान्वीयुरकुण्ठधिष्ण्यम्

03050461  तथापरे चात्मसमाधियोग बलेन जित्वा प्रकृतिं बलिष्ठाम्

03050462  त्वामेव धीराः पुरुषं विशन्ति तेषां श्रमः स्यान्न तु सेवया ते

03050471  तत्ते वयं लोकसिसृक्षयाद्य त्वयानुसृष्टास्त्रिभिरात्मभिः स्म

03050472  सर्वे वियुक्ताः स्वविहारतन्त्रं न शक्नुमस्तत्प्रतिहर्तवे ते

03050481  यावद्बलिं तेऽज हराम काले यथा वयं चान्नमदाम यत्र

03050482  यथोभयेषां त इमे हि लोका बलिं हरन्तोऽन्नमदन्त्यनूहाः

03050491  त्वं नः सुराणामसि सान्वयानां कूटस्थ आद्यः पुरुषः पुराणः

03050492  त्वं देव शक्त्यां गुणकर्मयोनौ रेतस्त्वजायां कविमादधेऽजः

03050501  ततो वयं मत्प्रमुखा यदर्थे बभूविमात्मन्करवाम किं ते

03050502  त्वं नः स्वचक्षुः परिदेहि शक्त्या देव क्रियार्थे यदनुग्रहाणाम्