Tritiya Skandha, A--06.

श्रीमद्भागवत् महापुराण ।। स्कन्ध - तृतीय ।। अध्याय -06.

03060010  ऋषिरुवाच

03060011  इति तासां स्वशक्तीनां सतीनामसमेत्य सः

03060012  प्रसुप्तलोकतन्त्राणां निशाम्य गतिमीश्वरः

03060021  कालसञ्ज्ञां तदा देवीं बिभ्रच्छक्तिमुरुक्रमः

03060022  त्रयोविंशति तत्त्वानां गणं युगपदाविशत्

03060031  सोऽनुप्रविष्टो भगवांश्चेष्टारूपेण तं गणम्

03060032  भिन्नं संयोजयामास सुप्तं कर्म प्रबोधयन्

03060041  प्रबुद्धकर्म दैवेन त्रयोविंशतिको गणः

03060042  प्रेरितोऽजनयत्स्वाभिर्मात्राभिरधिपूरुषम्

03060051  परेण विशता स्वस्मिन्मात्रया विश्वसृग्गणः

03060052  चुक्षोभान्योन्यमासाद्य यस्मिन्लोकाश्चराचराः

03060061  हिरण्मयः स पुरुषः सहस्रपरिवत्सरान्

03060062  आण्डकोश उवासाप्सु सर्वसत्त्वोपबृंहितः

03060071  स वै विश्वसृजां गर्भो देवकर्मात्मशक्तिमान्

03060072  विबभाजात्मनात्मानमेकधा दशधा त्रिधा

03060081  एष ह्यशेषसत्त्वानामात्मांशः परमात्मनः

03060082  आद्योऽवतारो यत्रासौ भूतग्रामो विभाव्यते

03060091  साध्यात्मः साधिदैवश्च साधिभूत इति त्रिधा

03060092  विराट्प्राणो दशविध एकधा हृदयेन च

03060101  स्मरन्विश्वसृजामीशो विज्ञापितमधोक्षजः

03060102  विराजमतपत्स्वेन तेजसैषां विवृत्तये

03060111  अथ तस्याभितप्तस्य कतिधायतनानि ह

03060112  निरभिद्यन्त देवानां तानि मे गदतः शृणु

03060121  तस्याग्निरास्यं निर्भिन्नं लोकपालोऽविशत्पदम्

03060122  वाचा स्वांशेन वक्तव्यं ययासौ प्रतिपद्यते

03060131  निर्भिन्नं तालु वरुणो लोकपालोऽविशद्धरेः

03060132  जिह्वयांशेन च रसं ययासौ प्रतिपद्यते

03060141  निर्भिन्ने अश्विनौ नासे विष्णोराविशतां पदम्

03060142  घ्राणेनांशेन गन्धस्य प्रतिपत्तिर्यतो भवेत्

03060151  निर्भिन्ने अक्षिणी त्वष्टा लोकपालोऽविशद्विभोः

03060152  चक्षुषांशेन रूपाणां प्रतिपत्तिर्यतो भवेत्

03060161  निर्भिन्नान्यस्य चर्माणि लोकपालोऽनिलोऽविशत्

03060162  प्राणेनांशेन संस्पर्शं येनासौ प्रतिपद्यते

03060171  कर्णावस्य विनिर्भिन्नौ धिष्ण्यं स्वं विविशुर्दिशः

03060172  श्रोत्रेणांशेन शब्दस्य सिद्धिं येन प्रपद्यते

03060181  त्वचमस्य विनिर्भिन्नां विविशुर्धिष्ण्यमोषधीः

03060182  अंशेन रोमभिः कण्डूं यैरसौ प्रतिपद्यते

03060191  मेढ्रं तस्य विनिर्भिन्नं स्वधिष्ण्यं क उपाविशत्

03060192  रेतसांशेन येनासावानन्दं प्रतिपद्यते

03060201  गुदं पुंसो विनिर्भिन्नं मित्रो लोकेश आविशत्

03060202  पायुनांशेन येनासौ विसर्गं प्रतिपद्यते

03060211  हस्तावस्य विनिर्भिन्नाविन्द्रः स्वर्पतिराविशत्

03060212  वार्तयांशेन पुरुषो यया वृत्तिं प्रपद्यते

03060221  पादावस्य विनिर्भिन्नौ लोकेशो विष्णुराविशत्

03060222  गत्या स्वांशेन पुरुषो यया प्राप्यं प्रपद्यते

03060231  बुद्धिं चास्य विनिर्भिन्नां वागीशो धिष्ण्यमाविशत्

03060232  बोधेनांशेन बोद्धव्यम्प्रतिपत्तिर्यतो भवेत्

03060241  हृदयं चास्य निर्भिन्नं चन्द्रमा धिष्ण्यमाविशत्

03060242  मनसांशेन येनासौ विक्रियां प्रतिपद्यते

03060251  आत्मानं चास्य निर्भिन्नमभिमानोऽविशत्पदम्

03060252  कर्मणांशेन येनासौ कर्तव्यं प्रतिपद्यते

03060261  सत्त्वं चास्य विनिर्भिन्नं महान्धिष्ण्यमुपाविशत्

03060262  चित्तेनांशेन येनासौ विज्ञानं प्रतिपद्यते

03060271  शीर्ष्णोऽस्य द्यौर्धरा पद्भ्यां खं नाभेरुदपद्यत

03060272  गुणानां वृत्तयो येषु प्रतीयन्ते सुरादयः

03060281  आत्यन्तिकेन सत्त्वेन दिवं देवाः प्रपेदिरे

03060282  धरां रजःस्वभावेन पणयो ये च ताननु

03060291  तार्तीयेन स्वभावेन भगवन्नाभिमाश्रिताः

03060292  उभयोरन्तरं व्योम ये रुद्रपार्षदां गणाः

03060301  मुखतोऽवर्तत ब्रह्म पुरुषस्य कुरूद्वह

03060302  यस्तून्मुखत्वाद्वर्णानां मुख्योऽभूद्ब्राह्मणो गुरुः

03060311  बाहुभ्योऽवर्तत क्षत्रं क्षत्रियस्तदनुव्रतः

03060312  यो जातस्त्रायते वर्णान्पौरुषः कण्टकक्षतात्

03060321  विशोऽवर्तन्त तस्योर्वोर्लोकवृत्तिकरीर्विभोः

03060322  वैश्यस्तदुद्भवो वार्तां नृणां यः समवर्तयत्

03060331  पद्भ्यां भगवतो जज्ञे शुश्रूषा धर्मसिद्धये

03060332  तस्यां जातः पुरा शूद्रो यद्वृत्त्या तुष्यते हरिः

03060341  एते वर्णाः स्वधर्मेण यजन्ति स्वगुरुं हरिम्

03060342  श्रद्धयात्मविशुद्ध्यर्थं यज्जाताः सह वृत्तिभिः

03060351  एतत्क्षत्तर्भगवतो दैवकर्मात्मरूपिणः

03060352  कः श्रद्दध्यादुपाकर्तुं योगमायाबलोदयम्

03060361  तथापि कीर्तयाम्यङ्ग यथामति यथाश्रुतम्

03060362  कीर्तिं हरेः स्वां सत्कर्तुं गिरमन्याभिधासतीम्

03060371  एकान्तलाभं वचसो नु पुंसां सुश्लोकमौलेर्गुणवादमाहुः

03060372  श्रुतेश्च विद्वद्भिरुपाकृतायां कथासुधायामुपसम्प्रयोगम्

03060381  आत्मनोऽवसितो वत्स महिमा कविनादिना

03060382  संवत्सरसहस्रान्ते धिया योगविपक्कया

03060391  अतो भगवतो माया मायिनामपि मोहिनी

03060392  यत्स्वयं चात्मवर्त्मात्मा न वेद किमुतापरे

03060401  यतोऽप्राप्य न्यवर्तन्त वाचश्च मनसा सह

03060402  अहं चान्य इमे देवास्तस्मै भगवते नमः