Tritiya Skandha

श्रीमद्भागवत् महापुराण ।। स्कन्ध - तृतीय ।। अध्याय - 21

03210010  विदुर उवाच

03210011  स्वायम्भुवस्य च मनोरंशः परमसम्मतः

03210012  कथ्यतां भगवन्यत्र मैथुनेनैधिरे प्रजाः

03210021  प्रियव्रतोत्तानपादौ सुतौ स्वायम्भुवस्य वै

03210022  यथाधर्मं जुगुपतुः सप्तद्वीपवतीं महीम्

03210031  तस्य वै दुहिता ब्रह्मन्देवहूतीति विश्रुता

03210032  पत्नी प्रजापतेरुक्ता कर्दमस्य त्वयानघ

03210041  तस्यां स वै महायोगी युक्तायां योगलक्षणैः

03210042  ससर्ज कतिधा वीर्यं तन्मे शुश्रूषवे वद

03210051  रुचिर्यो भगवान्ब्रह्मन्दक्षो वा ब्रह्मणः सुतः

03210052  यथा ससर्ज भूतानि लब्ध्वा भार्यां च मानवीम्

03210060  मैत्रेय उवाच

03210061  प्रजाः सृजेति भगवान्कर्दमो ब्रह्मणोदितः

03210062  सरस्वत्यां तपस्तेपे सहस्राणां समा दश

03210071  ततः समाधियुक्तेन क्रियायोगेन कर्दमः

03210072  सम्प्रपेदे हरिं भक्त्या प्रपन्नवरदाशुषम्

03210081  तावत्प्रसन्नो भगवान्पुष्कराक्षः कृते युगे

03210082  दर्शयामास तं क्षत्तः शाब्दं ब्रह्म दधद्वपुः

03210091  स तं विरजमर्काभं सितपद्मोत्पलस्रजम्

03210092  स्निग्धनीलालकव्रात वक्त्राब्जं विरजोऽम्बरम्

03210101  किरीटिनं कुण्डलिनं शङ्खचक्रगदाधरम्

03210102  श्वेतोत्पलक्रीडनकं मनःस्पर्शस्मितेक्षणम्

03210111  विन्यस्तचरणाम्भोजमंसदेशे गरुत्मतः

03210112  दृष्ट्वा खेऽवस्थितं वक्षः श्रियं कौस्तुभकन्धरम्

03210121  जातहर्षोऽपतन्मूर्ध्ना क्षितौ लब्धमनोरथः

03210122  गीर्भिस्त्वभ्यगृणात्प्रीति स्वभावात्मा कृताञ्जलिः

03210130  ऋषिरुवाच

03210131  जुष्टं बताद्याखिलसत्त्वराशेः सांसिद्ध्यमक्ष्णोस्तव दर्शनान्नः

03210132  यद्दर्शनं जन्मभिरीड्य सद्भिराशासते योगिनो रूढयोगाः

03210141  ये मायया ते हतमेधसस्त्वत् पादारविन्दं भवसिन्धुपोतम्

03210142  उपासते कामलवाय तेषां रासीश कामान्निरयेऽपि ये स्युः

03210151  तथा स चाहं परिवोढुकामः समानशीलां गृहमेधधेनुम्

03210152  उपेयिवान्मूलमशेषमूलं दुराशयः कामदुघाङ्घ्रिपस्य

03210161  प्रजापतेस्ते वचसाधीश तन्त्या लोकः किलायं कामहतोऽनुबद्धः

03210162  अहं च लोकानुगतो वहामि बलिं च शुक्लानिमिषाय तुभ्यम्

03210171  लोकांश्च लोकानुगतान्पशूंश्च हित्वा श्रितास्ते चरणातपत्रम्

03210172  परस्परं त्वद्गुणवादसीधु पीयूषनिर्यापितदेहधर्माः

03210181  न तेऽजराक्षभ्रमिरायुरेषां त्रयोदशारं त्रिशतं षष्टिपर्व

03210182  षण्नेम्यनन्तच्छदि यत्त्रिणाभि करालस्रोतो जगदाच्छिद्य धावत्

03210191  एकः स्वयं सन्जगतः सिसृक्षया द्वितीययात्मन्नधियोगमायया

03210192  सृजस्यदः पासि पुनर्ग्रसिष्यसे यथोर्णनाभिर्भगवन्स्वशक्तिभिः

03210201  नैतद्बताधीश पदं तवेप्सितं यन्मायया नस्तनुषे भूतसूक्ष्मम्

03210202  अनुग्रहायास्त्वपि यर्हि मायया लसत्तुलस्या भगवान्विलक्षितः

03210211  तं त्वानुभूत्योपरतक्रियार्थं स्वमायया वर्तितलोकतन्त्रम्

03210212  नमाम्यभीक्ष्णं नमनीयपाद सरोजमल्पीयसि कामवर्षम्

03210220  ऋषिरुवाच

03210221  इत्यव्यलीकं प्रणुतोऽब्जनाभस्तमाबभाषे वचसामृतेन

03210222  सुपर्णपक्षोपरि रोचमानः प्रेमस्मितोद्वीक्षणविभ्रमद्भ्रूः

03210230  श्रीभगवानुवाच

03210231  विदित्वा तव चैत्यं मे पुरैव समयोजि तत्

03210232  यदर्थमात्मनियमैस्त्वयैवाहं समर्चितः

03210241  न वै जातु मृषैव स्यात्प्रजाध्यक्ष मदर्हणम्

03210242  भवद्विधेष्वतितरां मयि सङ्गृभितात्मनाम्

03210251  प्रजापतिसुतः सम्राण्मनुर्विख्यातमङ्गलः

03210252  ब्रह्मावर्तं योऽधिवसन्शास्ति सप्तार्णवां महीम्

03210261  स चेह विप्र राजर्षिर्महिष्या शतरूपया

03210262  आयास्यति दिदृक्षुस्त्वां परश्वो धर्मकोविदः

03210271  आत्मजामसितापाङ्गीं वयःशीलगुणान्विताम्

03210272  मृगयन्तीं पतिं दास्यत्यनुरूपाय ते प्रभो

03210281  समाहितं ते हृदयं यत्रेमान्परिवत्सरान्

03210282  सा त्वां ब्रह्मन्नृपवधूः काममाशु भजिष्यति

03210291  या त आत्मभृतं वीर्यं नवधा प्रसविष्यति

03210292  वीर्ये त्वदीये ऋषय आधास्यन्त्यञ्जसात्मनः

03210301  त्वं च सम्यगनुष्ठाय निदेशं म उशत्तमः

03210302  मयि तीर्थीकृताशेष क्रियार्थो मां प्रपत्स्यसे

03210311  कृत्वा दयां च जीवेषु दत्त्वा चाभयमात्मवान्

03210312  मय्यात्मानं सह जगद्द्रक्ष्यस्यात्मनि चापि माम्

03210321  सहाहं स्वांशकलया त्वद्वीर्येण महामुने

03210322  तव क्षेत्रे देवहूत्यां प्रणेष्ये तत्त्वसंहिताम्

03210330  मैत्रेय उवाच

03210331  एवं तमनुभाष्याथ भगवान्प्रत्यगक्षजः

03210332  जगाम बिन्दुसरसः सरस्वत्या परिश्रितात्

03210341  निरीक्षतस्तस्य ययावशेष सिद्धेश्वराभिष्टुतसिद्धमार्गः

03210342  आकर्णयन्पत्ररथेन्द्रपक्षैरुच्चारितं स्तोममुदीर्णसाम

03210351  अथ सम्प्रस्थिते शुक्ले कर्दमो भगवानृषिः

03210352  आस्ते स्म बिन्दुसरसि तं कालं प्रतिपालयन्

03210361  मनुः स्यन्दनमास्थाय शातकौम्भपरिच्छदम्

03210362  आरोप्य स्वां दुहितरं सभार्यः पर्यटन्महीम्

03210371  तस्मिन्सुधन्वन्नहनि भगवान्यत्समादिशत्

03210372  उपायादाश्रमपदं मुनेः शान्तव्रतस्य तत्

03210381  यस्मिन्भगवतो नेत्रान्न्यपतन्नश्रुबिन्दवः

03210382  कृपया सम्परीतस्य प्रपन्नेऽर्पितया भृशम्

03210391  तद्वै बिन्दुसरो नाम सरस्वत्या परिप्लुतम्

03210392  पुण्यं शिवामृतजलं महर्षिगणसेवितम्

03210401  पुण्यद्रुमलताजालैः कूजत्पुण्यमृगद्विजैः

03210402  सर्वर्तुफलपुष्पाढ्यं वनराजिश्रियान्वितम्

03210411  मत्तद्विजगणैर्घुष्टं मत्तभ्रमरविभ्रमम्

03210412  मत्तबर्हिनटाटोपमाह्वयन्मत्तकोकिलम्

03210421  कदम्बचम्पकाशोक करञ्जबकुलासनैः

03210422  कुन्दमन्दारकुटजैश्चूतपोतैरलङ्कृतम्

03210431  कारण्डवैः प्लवैर्हंसैः कुररैर्जलकुक्कुटैः

03210432  सारसैश्चक्रवाकैश्च चकोरैर्वल्गु कूजितम्

03210441  तथैव हरिणैः क्रोडैः श्वाविद्गवयकुञ्जरैः

03210442  गोपुच्छैर्हरिभिर्मर्कैर्नकुलैर्नाभिभिर्वृतम्

03210451  प्रविश्य तत्तीर्थवरमादिराजः सहात्मजः

03210452  ददर्श मुनिमासीनं तस्मिन्हुतहुताशनम्

03210461  विद्योतमानं वपुषा तपस्युग्रयुजा चिरम्

03210462  नातिक्षामं भगवतः स्निग्धापाङ्गावलोकनात्

03210463  तद्व्याहृतामृतकला पीयूषश्रवणेन च

03210471  प्रांशुं पद्मपलाशाक्षं जटिलं चीरवाससम्

03210472  उपसंश्रित्य मलिनं यथार्हणमसंस्कृतम्

03210481  अथोटजमुपायातं नृदेवं प्रणतं पुरः

03210482  सपर्यया पर्यगृह्णात्प्रतिनन्द्यानुरूपया

03210491  गृहीतार्हणमासीनं संयतं प्रीणयन्मुनिः

03210492  स्मरन्भगवदादेशमित्याह श्लक्ष्णया गिरा

03210501  नूनं चङ्क्रमणं देव सतां संरक्षणाय ते

03210502  वधाय चासतां यस्त्वं हरेः शक्तिर्हि पालिनी

03210511  योऽर्केन्द्वग्नीन्द्रवायूनां यमधर्मप्रचेतसाम्

03210512  रूपाणि स्थान आधत्से तस्मै शुक्लाय ते नमः

03210521  न यदा रथमास्थाय जैत्रं मणिगणार्पितम्

03210522  विस्फूर्जच्चण्डकोदण्डो रथेन त्रासयन्नघान्

03210531  स्वसैन्यचरणक्षुण्णं वेपयन्मण्डलं भुवः

03210532  विकर्षन्बृहतीं सेनां पर्यटस्यंशुमानिव

03210541  तदैव सेतवः सर्वे वर्णाश्रमनिबन्धनाः

03210542  भगवद्रचिता राजन्भिद्येरन्बत दस्युभिः

03210551  अधर्मश्च समेधेत लोलुपैर्व्यङ्कुशैर्नृभिः

03210552  शयाने त्वयि लोकोऽयं दस्युग्रस्तो विनङ्क्ष्यति

03210561  अथापि पृच्छे त्वां वीर यदर्थं त्वमिहागतः

03210562  तद्वयं निर्व्यलीकेन प्रतिपद्यामहे हृदा